Tắc động mạch trung tâm võng mạc

 Tắc động mạch trung tâm võng mạc là một cấp cứu cực kì khẩn cấp trong nhãn khoa, cần phải xử trí ngay trong những phút đầu tiên. Bệnh nặng vì:
– Thường dẫn tới  mù khó hồi phục.
– Là một triệu chứng biểu hiện của một bệnh toàn thân.

Triệu chứng

– Bệnh xuất hiện không có triệu chứng báo hiệu trước với đặc điểm là : mất thị lực một mắt đột ngột, trầm trọng và không đau nhức mắt.
– Khám mắt:
+ Đồng tử mắt bên bệnh giãn, mất phản xạ ánh sáng trực tiếp, còn xuất hiện phản xạ liên ứng (đồng tử còn phản xạ khi chiếu sáng vào mắt kia).
+ Bán phần mắt trước bình thường.
+ Khám đáy mắt bệnh nhân:
Ở giai đoạn sớm thấy những động mạch bị co hẹp nhiều, nhỏ như sợi chỉ, không chứa máu. Tại thân mạch lớn có hình ảnh dòng máu bị đứt đoạn thành nhiều quãng.
Sau đó, trong những giờ đầu, kèm theo co hẹp mạch máu là hiện tượng phù võng mạc do thiếu máu cục bộ: võng mạc không được bơm máu trở thành màu trắng đục, soi đồng tử có màu xám. Hiện tượng này điển hình ở cực sau do lớp sợi thần kinh dày. Vì thiếu máu, thiếu oxy, áp lực thẩm thấu thay đổi, thoát dịch. Các sợi trục tế bào hạch và tổ chức thần kinh đệm ngấm nước phù nề nên làm cho võng mạc có màu trắng sữa. Ngược lại, hoàng điểm có  màu đỏ tươi (do hoàng điểm được cấp máu bởi mao mạch hắc mạc) nên thấy hình ảnh “quả anh đào đặt trên đĩa sữa”.
– Chụp mạch huỳnh quang có thể phát hiện thấy:
+ Thì tay võng mạc kéo dài (bình thường dưới 12 giây).
+ Chậm lấp đầy động mạch mắt(hình ảnh cây chết).
+ Trường hợp tuần hoàn được tái lưu thông trở lại, chụp mạch huỳnh quang có thể bình thường.
Không có thấm huỳnh quang trong thì muộn vào các mô nên phù võng mạc là loại phù nội bào.

Nguyên nhân

Huyết khối.
+ Bệnh Horton: Ngoài tắc động mạch trung tâm võng mạc, bệnh còn gây ra thiếu máu thị thần kinh cấp. Cần làm xét nghiệm tốc độ máu lắng kèm sinh thiết động mạch thái dương để xác định bệnh.
+ Huyết khối do những viêm nhiễm khác: Luput ban đỏ rải rác, viêm quanh động mạch dạng nút, bệnh xơ cứng bì, bệnh Kawasaki, giang mai giai đoạn ba…
+ Huyết khối trên những cơ địa mạch máu: Vữa xơ động mạch là bệnh căn thường gặp nhất.
Nghẽn mạch.
+ Do cục máu đông từ tim, từ động mạch cảnh tới.
+ Do Cholesterol là những mảng xơ vữa động mạch bị bong ra, tạo nên vật nghẽn mạch.
+ Do canxi: Viên canxi có thể từ van hai lá, van động mạch chủ bong ra.
+ Do tiểu cầu: Thường chỉ gây mù một mắt thoảng qua và tắc nhánh động mạch.
Các căn nguyên khác:
Biết đến gồm: Co thắt mạch, giảm lưu lượng máu qua võng mạc, khối phát triển chèn ép động mạch mắt.

Hình thái lâm sàng

Mù một mắt thoáng qua – co thắt động mạch.
Bệnh khởi phát tự nhiên đột ngột, mù hoàn toàn một mắt, kéo dài trong vài phút, ngoài cơn thị lực và đáy mắt hoàn toàn bình thường.
Tắc nhánh động mạch trung tâm võng mạc.
Thường gặp hơn là tắc thân động mạch, bệnh cảnh lâm sàng khác nhau tuỳ thuộc vị trí tắc.
– Giảm thị lực đột ngột, khuyết thị trường tương ứng với khu vực động mạch bị tổn thương chi phối.
– Đáy mắt: phù võng mạc những khu vực tắc do thiếu tưới máu. Đôi khi phát hiện được vật nghẽn là mảnh cholesterol hoặc canxi.
– Chụp mạch huỳnh quang thường để xác định mức độ tắc, thời gian tay – võng mạc và các thì tuần hoàn võng mạc.
Tắc động mạch trung tâm ở người có động mạch mi – võng mạc.
Tắc động mạch mi – võng mạc đơn độc.

Tiến triển – tiên lượng

– Tiến triển thường là không tốt mặc dù đã được điều trị. Tuy nhiên nếu  bệnh nhân đến sớm trong vòng 1-2 giờ sau khi bị bệnh, thị lực có thể phục hồi.
– Đáy mắt: Võng mạc bị phù mất đi sau vài ngày, động mạch lưu thông lại bình thường.
– Trường hợp tắc nhánh động mạch, các tổn thương là ổn định, khuyết thị trường chỉ ở vùng tương ứng. Cũng có trường hợp tắc lan rộng ra toàn bộ.
– Nếu bệnh nhân đến muộn thị lực mất hoàn toàn, teo gai thị sau một tháng, kèm co hẹp các động mạch võng mạc, mạch máu có thể xơ trắng.

Điều trị

Các chỉ định điều trị chỉ có thể do các Bác sỹ thực hiện mà người bệnh không được tự điều trị tránh các sự cố không đáng có gây tổn thương thị lực.