Đặt vấn đề
Hiện nay, ung thư là vấn đề nóng, nhận được sự quan tâm của toàn xã hội và đặc biệt là với những người biết quan tâm đến sức khỏe cảu bản thân và gia đình. Tuy nhiên, sự lan tràn của các thông tin không đầy đủ và phiến diện đã gây khó khăn và lo lắng cho cả cộng đồng. Ung thư vú là loại ung thư thường gặp, đứng đầu về số lượng người mắc ở cả Việt Nam và trên thế giới [1]. Nguyên nhân gây ung thư vú chưa rõ ràng nhưng có một số yếu tố làm tăng nguy cơ ung thư. Các yếu tố nguy cơ được ghi nhận có thể tham khảo. Nổi bật trong đó là đề cập đến sự tiếp xúc kéo dài với strogen như ở những người phụ nữ có kinh sớm, mãn kinh muộn, béo phì hay điều trị hóc môn thay thế. Estrogen là hóc-môn nội sinh trong cơ thể, điều hòa chuyển hóa và sinh lý nữ, là một hóc môn quan trọng. Tuy nhiên, do một số yếu tố nào đó làm thay đổi nồng độ estrogen trong cơ thể sẽ
có thể tăng nguy cơ ung thư, trong đó có ung thư vú. Điều này được lý giải dựa trên 3 cơ chế: estrogen làm tăng sinh tế bào tuyến vú cả lành tính và ác tính, tăng khả năng đột biến gen và đột biến lệch bội nhiễm sắc thể [2].
Dựa trên cơ chế trên, có một số tin đồn rằng uống sữa đậu nành làm ung thư vú diễn tiến nặng hơn, nên bệnh nhân ung thư vú không được uống sữa đậu nành. Tại sao có sự hiểu lầm này?
Ý kiến trên cũng có điểm đúng là trong sữa đậu nành chứa estrogen, tuy nhiên đây là estrogen thực vật, cụ thể là các isoflavon. Một điều đặc biệt ở estrogen thực vật là nó sở hữu cùng lúc 2 tính chất đối lập nhau khi kết nối với thụ thể estrogen ở người: giống estrogen, phản estrogen [3],[4]. Trong các isoflavone của đậu nành thì có 3 hoạt chất quan trọng: genistein, daidzein, glycitein. Trong đó, genistein là hoạt chất có hoạt tính sinh học cao nhất, đóng vai trò quan trọng trong việc điều tiết sự phát triển của tế bào ung thư. Genistein không những không thúc đẩy sự tăng sinh của tế bào ung thư mà còn kìm hãm nó, làm chậm quá trình phát triển của nó.
Nghiên cứu sữa đậu nành với ung thư vú
Vậy sự khác biệt ở đây là ung thư vú chịu ảnh hưởng của estrogen nội sinh, trong khi đậu nành lại cung cấp thêm estrogen thực vật. Để chứng minh vai trò có lợi của estrogen thực vật trên bệnh nhân ung thư vú, cụ thể là lên tỷ lệ mắc ở người chưa bị và tỷ lệ tái phát, tử vong ở người đã bị ung thư vú các nhà khoa học đã tiến hành nghiên cứu và bước đầu có kết quả tích cực.
Cụ thể, theo các nghiên cứu phân tích tổng hợp (meta-analysisis) gần nhất, đậu nành có vẻ có tác dụng tích cực đối với việc phòng bệnh ở người chưa mắc ung thư vú. Cụ thể, năm 2006, một nghiên cứu của trường y Johns Hopkins tổng hợp 18 nghiên cứu dịch tễ từ năm 1978-2008 thấy rằng đậu nành có khả năng giảm nguy cơ ung thư vú [5]. Năm 2010, một nghiên cứu tổng hợp khác cũng đồng ý với nghiên cứu trước và ước tính isoflavones trong đậu nành có thể giúp giảm nguy cơ ung thư vú khoảng 16%, nhất là ở người châu Á [6]. Cả 2 nghiên cứu đều nhấn mạnh vai trò của isoflavones trong việc phòng ngừa ung thư vú ở phụ nữ. Đối với nhóm bệnh nhân đang điều trị, các bằng chứng hiện có cho thấy việc tiêu thụ đậu nành có tác dụng tốt hoặc không có tác dụng đáng kể lên diễn tiến bệnh. Một nghiên cứu tổng hợp với hơn 11,000 bệnh nhân ung thư vú cho thấy việc tiêu thụ đậu nành mỗi ngày làm giảm nguy cơ tử vong cũng như tái phát, đặc biệt là nhóm bệnh nhân ER-, ER+/PR+, và hậu mãn kinh [7]. Một phân tích sâu dựa trên 3 nghiên cứu, với hơn 9500 bệnh nhân, kết luận rằng việc tiêu thụ ít nhất 10 mg isoflavone từ đậu nành mỗi ngày tuy không làm giảm đáng kể tỷ lệ tử vong vì bệnh nhưng có giảm đáng kể nguy cơ tái phát bệnh [8]. Hiện có rất ít khuyến cáo cho thấy lượng chính xác sản phẩm từ đậu nành có thể được tiêu thụ mỗi ngày. Liều lượng khuyên dùng mỗi bữa theo Viện Nghiên Cứu Ung Thư Hoa Kỳ là [9] 250mL sữa đậu nành hoặc 30 gram đậu nành.
Kết luận
Và theo tổ chức dinh dưỡng uy tín Nutritionfact, chỉ nên ăn tối đa 2 đến 3 bữa như vậy mỗi ngày kể cả những người ăn chay. Lượng nhiều hơn có thể gây hại [11]. Điều đó không có nghĩa là chỉ dùng đậu nành là có thể phòng ngừa ung thư. Một chế độ ăn uống đa dạng, thiên về thực vật, kết hợp với lối sống lành mạnh (không thuốc lá, không rượu bia, vận động thể chất thường xuyên), chích ngừa và tầm soát ung thư theo khuyến cáo vẫn là những định hướng quan trọng nhất để phòng bệnh. Vì vậy, theo y học hiện nay, sữa đậu nành và các sản phẩm từ đậu nành nói chung tốt cho sức khỏe. Estrogen trong đậu nành không làm nặng thêm tình trạng ung thư vú mà ngược lại còn mang lại lợi ích cho bệnh nhân ung thư vú. Vì vậy sữa đậu nành và các sản phẩm từ đậu nành là an toàn và có lợi cho bệnh nhân ung thư vú.
