Viêm cột sống dính khớp
Viêm cột sống dính khớp là một bệnh có biểu hiện viêm mạn tính ở cột sống, khớp cùng chậu và thường xuất hiện cả ở các khớp ở chi dưới như khớp háng, gối và cổ chân 2 bên). Bệnh tiến triển chậm song có xu hướng dính khớp.Bệnh thường gặp ở lứa tuổi thanh niên (90% dưới 30 tuổi) và gặp ở nam nhiều hơn nữ (tỷ lệ mắc bệnh của nam/nữ là 5/1).
Hiện nay, nguyên nhân của bệnh chưa rõ ràng nhưng người ta thấy có vai trò của yếu tố gen kết hợp với kháng nguyên hoà hợp tổ chức HLA- B27. Có 90- 95% các bệnh nhân có HLA- B27 dương tính (ở người bình thường, tỷ lệ này giao động từ 3- 18% tuỳ theo từng quần thể). ở người có HLA- B27 dương tính, nguy cơ mắc VCSDK tăng gấp 52 đến 89 lần so với người có HLA- B27 âm tính. Bệnh VCSDK hiện được xếp cùng nhóm với các bệnh viêm khớp phản ứng, bệnh vẩy nến, viêm loét đại tràng (bệnh Crohn). Đôi khi một bệnh nhân bị VCSDK cũng có thể biểu hiện một vài triệu chứng của các bệnh trên.
Nguyên nhân
Tổn thương chính là hiện tượng viêm và xơ hóa, calci hóa các dây chằng, bao khớp (đặc biệt tại vị trí cột sống), các điểm bám gân. Một số nguyên nhân biết đến là:
Kháng nguyên hoà hợp mô HLA-B27: gặp trong 90% trường hợp, ngoài ra còn có thể có một số yếu tố gen khác và tác nhân nhiễm khuẩn. Ở người có HLA- B27 dương tính, nguy cơ mắc VCSDK tăng gấp 52 đến 89 lần so với người có HLA- B27 âm tính.
Phản ứng miễn dịch: Sự kết hợp giữa yếu tố gen và tác nhân nhiễm khuẩn ban đầu ở các đối tượng này gây phản ứng miễn dịch kéo dài, có sự tham gia của yếu tố hoại tử u (TNFα).
Phản ứng viêm: Phản ứng miễn dịch gây ra một chuỗi phản ứng viêm, có vai trò xúc tác của các enzymes như cyclo-oxygenase (COX).
Lâm sàng
– Toàn thân: bệnh nhân thường có mệt mỏi, sốt nhẹ, gầy sút cân
– Tại cột sống:
Đau cột sống lưng-thắt lưng là triệu chứng thường xuất hiện đầu tiên ở khoảng 75% các bệnh nhân VCSDK. Đau âm ỉ, liên tục, đau tăng lên về đêm gần sáng
Co cứng cột sống lưng- thắt lưng vào buổi sáng sau khi bệnh nhân ngủ dậy. Bệnh nhân khó cúi, ngửa và xoay người.
Tổn thương cột sống ngực có thể làm bệnh nhân bị đau ngực và khó thở. Các tổn thương ở cột sống tiến triển ngày càng nặng lên, làm cột sống bị mất đường cong sinh lý. Cột sống cổ thường quá cong ưỡn về phía trước, cột sống ngực bị gù, cột sống thắt lưng thẳng, không còn cong ưỡn về phía trước.
– Đau vùng mông một hoặc hai bên doViêm khớp cùng chậu . Đau tăng lên khi làm nghiệm pháp ép cánh chậu hoặc giãn cánh chậu.
– Viêm các điểm bám tận của gân thường gặp nhất tại gân Achilles, cân gan chân.
– Biểu hiện ngoài khớp: Viêm kết mạc mắt đôi khi có thể gặp phải, ngoài ra viêm màng bồ đào cấp tính là một biểu hiện ngoài khớp hay gặp nhất ở các bệnh nhân VCSDKchiếm 1/3 các trường hợp theo thống kê của nước ngoài; song bệnh nhân nước ta ít gặp tổn thương này.
Cận lâm sàng, xét nghiệm
– Xét nghiệm máu: tốc độ máu lắng tăng, protein- C phản ứng tăng, thiếu máu nhẹ do viêm mạn
tính. Khác với bệnh viêm khớp dạng thấp, yếu tố dạng thấp (RF) âm tính.
Kháng nguyên hoà hợp mô HLA-B27 dương tính ở 80-90% bệnh nhân viêm cột sống dính khớp
– Xquang: tổn thương sớm nhất và đặc hiệu nhất là hình ảnh viêm khớp cùng chậu hai bên : Giai đoạn 1: mất chất khoáng của bờ khớp, khe khớp cùng chậu rộng. Giai đoạn 2: hình ảnh bào mòn, hình ảnh tem thư ở rìa khớp. Giai đoạn 3: đặc xương ở bờ khớp, dính một phần khớp cùng- chậu. Giai đoạn 4: dính khớp cùng chậu hoàn toàn.. Tại cột sống: các thân đốt sống có hình vuông. ở giai đoạn muộn, có hình ảnh “cầu xương” khiến cho cột sống có hình ảnh “cây tre” do xơ hóa các dây chằng bên hoặc dây chằng trước cột sống (các đốt sống do có các “cầu xương” làm cho dính lại như thân cây tre). Ngoài ra có thể thấy hình ảnh mất vôi tại thân đốt sống, loãng xương.
Điều trị
Mục đích điều trị:
Chống viêm, chống đau; phòng chống cứng khớp, đặc biệt là phòng chống cứng ở tư thế xấu và khắc phục dính khớp (nếu có)
Bác sỹ sẽ dựa vào tình trạng bệnh của bệnh nhân để có chỉ định cụ thể. Bao gồm: Thuốc chống viêm phi steroid, giảm đau, giãn cơ, Glucocorticoids và Thuốc thấp khớp làm biến đổi bệnh-DMARD. Ngoài ra thì với một số trường hợp có thể phải cân nhắc đến điều trị ngoại khoa: Thay khớp háng, phẫu thuật chỉnh hình cột sống…
Tuy nhiên trong viêm cột sống dính khớp, phục hồi chức năng và hướng dẫn bệnh nhân tập luyện là phương pháp điều trị đơn giản nhưng quan trọng nhất, giúp bệnh nhân tránh được cứng khớp và biến dạng khớp, cột sống.
Phòng bệnh
– Tránh ẩm thấp, phòng tránh viêm nhiễm đường tiết niệu, sinh dục và viêm đường ruột
– Nên tập thể dục thể thao thường xuyên, nên bơi hoặc đi xe đạp.
