Bài viết dựa trên cuộc đối thoại giảng bài của bác sĩ Trần Văn Phúc với đồng nghiệp giúp người đọc hiểu và nắm được bệnh polyp túi mật là gì? Polyp túi mật có nguy hiểm không?
“Em không dám trả kết quả siêu âm cho bệnh nhân.”
“Vì 2 tháng trước bệnh nhân đi siêu âm ở một bệnh viện trung ương được chẩn đoán Polyp túi mật 6mm. Tháng vừa rồi siêu âm lại ở một bệnh viện trung ương khác kết quả sỏi túi mật 5mm.”
“Hiện tại em siêu âm không thấy tổn thương gì cả.”
Đó là ca bệnh diễn ra sáng hôm qua. Một bác sĩ nội trú mất hơn 30 phút siêu âm cho bệnh nhân, hàng loạt những câu hỏi thắc mắc của người bệnh mà anh không thể trả lời, đành phải nhờ tôi giúp đỡ.
Tôi đã từng chứng kiến trong thực hành lâm sàng, có không ít tình huống làm cho bác sĩ trở nên bối rối và sợ hãi, như ca bệnh này là một ví dụ rất điển hình.
Những gì anh bác sĩ nội trú nhìn thấy trên màn hình siêu âm, cùng với 2 dòng kết luận khác nhau hoàn toàn của 2 bệnh viện trung ương, sẽ không đủ thông tin để chẩn đoán bệnh, sẽ không thể giải thích nổi những mâu thuẩn tưởng như rất vô lí.
Chẩn đoán bệnh không thể dựa vào trực quan đơn giản.
Polyp túi mật là gì?
Đầu tiên, chúng ta cần phải hiểu Polyp túi mật được định nghĩa là những chỗ lồi từ thành vào trong lòng túi mật.
Định nghĩa ấy muốn nói rằng Polyp túi mật có gần chục loại, nhưng có 4 loại phổ biến bắt buộc bác sĩ phải thuộc. Thứ nhất là Polyp thể Cholesterol, thứ hai là Polyp thể viêm, thứ ba là Polyp thể phì đại cơ tuyến, thứ tư là Polyp thể u tuyến.
Rất may mắn cho người bệnh là trong 3 loại đầu thường gọi là giả Polyp, chiếm tới 90% trong tổng số, nó không gây ung thư. Loại thứ tư là Polyp thực sự nhưng chỉ khoảng 10%, khả năng gây ung thư cũng rất thấp.
POLYP THỂ CHOLESTEROL
Đây là loại giả Polyp hay gặp nhất ở túi mật, chiếm tới 70% trong tổng số, không bao giờ gây ra ung thư.
Siêu âm rất dễ phát hiện thể Polyp này, với dấu hiệu “Quả bóng gắn trên tường – Ball on the wall”, nghĩa là hình ảnh tăng sáng, tròn mịn. Cũng có khi nhìn thấy tinh thể Cholesterol lóe sáng như ngôi sao trên bầu trời.
Rất hay gặp đa Polyps, nghĩa là khi có nhiều Polyp thì người bệnh càng yên tâm. Nhưng thực tế, bệnh nhân mỗi lần siêu âm cứ chăm chú hỏi bác sĩ xem có mấy Polyp, nhiều hơn lần siêu âm trước một vài cái là hoảng sợ xin được mổ sớm.
Bệnh nhân cũng hay lo lắng về chuyện kích thước, điều này hoàn toàn không cần thiết, vì to hay nhỏ cũng đều là lành tính.
Vì bản chất là Cholesterol bám vào thành túi mật, nên thỉnh thoảng những hạt Polyp này sẽ bị rụng ra, tạo thành sỏi trong túi mật. Những viên sỏi bé dưới 9mm, có thể tự di chuyển xuống tá tràng rồi ra ngoài theo phân. Quá trình đi qua ống cổ túi mật có thể gây ra đau tức nặng vùng hạ sườn phải, ăn uống khó tiêu, sau đó tự hết.
Trường hợp của bệnh nhân sáng hôm qua đã rõ. Đó là một Polyp thể Cholesterol 6mm được chẩn đoán cách đây 2 tháng ở bệnh viện trung ương. Tháng vừa rồi nó rụng ra thành viên sỏi nhỏ 5mm được siêu âm phát hiện ở một bệnh viện trung ương khác. Và đến khi anh bác sĩ nội trú siêu âm thì viên sỏi đã ra ngoài.
Cả 3 nơi đều chẩn đoán không sai.
Xin được lưu ý với người bệnh, rằng khi siêu âm bác sĩ chẩn đoán Polyp túi mật thể Cholesterol, thì không phải lo lắng gì cả, cứ yên tâm ăn ngủ và khám sức khỏe tổng quát định kì là được.
…
POLYP THỂ VIÊM
Gặp khoảng 10% trong tổng số các trường hợp.
Hiểu đơn giản, Polyp thể viêm nó giống như cái sẹo lồi, nguyên nhân do thành túi mật bị viêm loét. Trên siêu âm phát hiện Polyp đường kính thường dưới 10mm, chân rộng. Trường hợp chân hẹp giống như cuống, thì dùng siêu âm Doppler mạch thấy có mạch máu đi vào Polyp.
Polyp thể viêm không gây ung thư nên người bệnh hoàn toàn yên tâm.
POLYP THỂ PHÌ ĐẠI CƠ TUYẾN
Tên tiếng Anh là Adenomyomatosis, chúng tôi quyết định dịch từ này thành phìn đại cơ tuyến. Bệnh chiếm khoảng 10% trong tổng số các trường hợp.
Chẩn đoán không khó, với dấu hiệu siêu âm tổn thương lồi vào lòng túi mật có dạng hình đồng hồ cát, giữa 2 tổn thương tạo nên một xoang có tên gọi là Rokitansky-Aschoff bên trong có tinh thể Cholesterol lóe sáng hình đuôi sao chổi.
Khi nghi ngờ, bác sĩ sẽ chỉ định thêm chụp cộng hưởng từ túi mật, hoặc chụp cắt lớp vi tính. PET CT Scan cũng có giá trị chẩn đoán, nhưng tôi không khuyến cáo vì nó quá độc hại.
Hầu hết Adenomyomatosis đều chẩn đoán được bằng siêu âm và lành tính.
POLYP THỂ U TUYẾN
Chỉ chiếm 10% trong tổng số các Polyp.
Trên siêu âm có hình tròn hoặc có cuống, cấu trúc âm đều tương đương với niêm mạc lót mặt trong của túi mật. Dấu hiệu Doppler rất quan trọng, kích thước lớn có thể thấy mạch máu đi vào nuôi Polyp.
Kích thước Polyp rất quan trọng:
d ≤ 10mm luôn lành tính nên sống hòa bình.
11 ≤ d ≤ 17mm lành tính nhưng có thể chuyển thành ác tính nên xét mổ.
d ≥ 18mm nguy cơ ác tính cao nên chỉ định mổ tuyệt đối.
Trong tổng số 100 bệnh nhân bị Polyp thể u tuyến, thì có 2 – 3 bệnh nhân kích thước lớn mới bị ung thư. Thời gian chuyển dạng ung thư rất chậm, phát hiện khi tổn thương vẫn tại thành túi mật thì cắt bỏ sẽ khỏi hẳn. Vì thế mà bệnh nhân không phải lo lắng gì nhiều.
BÀN THÊM
Khi tôi hướng dẫn cho anh bác sĩ nội trú và các bác sĩ chuyên khoa định hướng, có mấy người mở điện thoại quay và ghi âm, tôi yêu cầu tắt máy.
Làm như vậy là vì tôi muốn các bạn tự kiểm chứng lại tất cả những điều tôi nói ở trên từ bài viết “Polypoid Lesions of the Gallbladder: Disease Spectrum with Pathologic Correlation”, đăng trên tạp chí Radiographics số 35 phát hành tháng 3 năm 2015.
Radiographics là tạp chí chẩn đoán hình ảnh uy tín nhất thế giới. Những bài viết trên tạp chí này luôn là những bài mới cập nhật, là tài liệu gối đầu giường để bác sĩ sử dụng cho công việc tra cứu.
Nên nhớ, rất rất ít trường hợp Polyp túi mật có chỉ định mổ. Nhưng thực tế thì ngược lại, có khá nhiều “thương binh” do mổ cắt túi mật không cần thiết.
Điều cuối cùng tôi muốn nói với các bạn đồng nghiệp trẻ, rằng chẩn đoán ra căn bệnh vẫn chưa phải là kết thúc, mà nó mới chỉ là bước khởi đầu trong một chuỗi công việc thực hành y khoa.
KẾT LUẬN DÀNH CHO BỆNH NHÂN
Có 90% Polyp túi mật là giả Polyp và số này không bị ung thư.
d ≤ 10mm luôn lành tính nên sống hòa bình.
11 ≤ d ≤ 17mm lành tính nhưng có thể chuyển thành ác tính nên xét mổ.
d ≥ 18mm nguy cơ ác tính cao nên chỉ định mổ tuyệt đối.
Nhiều Polyp trong túi mật là dấu hiệu của giả Polyp và lành tính.
Tỉ lệ ung thư do Polyp túi mật rất thấp và có thể chữa khỏi hoàn toàn.
Polyp dưới 10mm chỉ cần khám sức khỏe tổng quát hàng năm là đủ.
